wyposażenie komputera.

Komputer bez oprogramowania nie przedstawia właściwie żadnej wartości. Zanim więc zdecydujemy się na zakup sprzętu powinniśmy dobrze zastanowić się, do czego będziemy go potrzebować, a więc jakie musimy zainstalować na nim oprogramowanie.
Z pewnością będzie potrzebny system operacyjny. Najpopularniejszym obecnie systemem jest Windows - praktycznie każdy typowy program do domu lub biura jest dostępny w wersji dającej się uruchomić pod jego kontrolą. System ten jest dość prosty w obsłudze, a co najważniejsze, potrafi dostatecznie dobrze kontrolować i zarządzać wszystkimi komponentami komputera.
Z drugiej strony jego wymagania odnośnie sprzętu nie są małe - potrzebuje dość wydajnego komputera, a przede wszystkim odpowiednio dużej pamięci operacyjnej już w momencie uruchomienia. Jeżeli wymagania te nie zostaną spełnione, nie zdołamy uruchomić ani samego systemu, ani tym bardziej żadnego innego programu dla Window.
Zbyt wolny komputer nie potrafi natychmiast zareagować na naciśnięcie klawisza. W przypadku takiego sprzętu uruchamiane gry będą działały w ślimaczym tempie, a ruch na ekranie będzie się odbywał skokami. Podobne kłopoty mogą wystąpić z dźwiękiem, który będzie odgrywany z przerwami.
W celu ustrzeżenia się przed podobnymi problemami warto zaopatrzyć się w komputer z procesorem Pentium 100 i 16 MB pamięci operacyjnej. Wówczas będziemy mogli stwierdzić, że posiadamy w zapasie rezerwy. Z pewnością przydadzą się one, gdy na rynku pojawiają się nowsze wersje programów.
Szybkość działania programu w głównej mierze zależy od tego, ile mamy pamięci operacyjnej (RAM). Czasem więcej pamięci może przynieść tyle korzyści co wymiana procesora na szybszy. 8 MB to absolutne minimum. Jeśli marzy nam się w miarę wygodna praca z komputerem, niezbędne będzie zaopatrzenie się w 16 MB. Dodatkowe moduły pamięci można dokupić po jakimś czasie.
Obok pamięci operacyjnej w naszym komputerze nie może również zabraknąć twardego dysku, na którym zainstalujemy nasze oprogramowanie. Obecnie za dolną granicę pod tym względem należy przyjąć ok. 500 MB. Pamiętajmy jednak, że nawet kupując nieco większy dysk zbyt wiele nie stracimy. Wystarczy bowiem, że sprawimy sobie kilka nowych programów, aby natychmiast potrzebować dodatkowych megabajtów.
Obok klawiatury i myszy nie wolno też zapomnieć o monitorze. Najlepiej, aby był to monitor kolorowy współpracujący z kartą grafiki SVGA - obecnym standardem w tej dziedzinie. Takie karty pozwalają uzyskać obraz o wysokiej rozdzielczości przy co najmniej 256 kolorach.
Dokładając do całego zestawu napęd CD-ROM, kartę dźwiękową i głośniki zamienimy nasz sprzęt w komputer multimedialny. Jeżeli zechcemy czasami zajrzeć do Internetu konieczny będzie zakup modemu łączącego nasz komputer z siecią telefoniczną.
Zanim dokonamy zakupu komputera powinniśmy porównać oferty różnych sprzedawców. Najczęściej bowiem proponują oni całe zestawy wraz z najróżniejszym oprogramowaniem. W ten sposób być może względnie tanio nabędziemy też interesujące nas programy.

na co zwrócić uwagę.

Producenci sprzętu komputerowego obiecują w swych ogłoszeniach bardzo wiele. Ale uwaga: szczególną uwagę trzeba zawsze zwrócić na informacje drukowane drobną czcionką, gdyż dzięki temu oszczędzimy sobie wielu rozczarowań i nerwów. Ponadto należy dokładnie sprawdzić, co sprzedawca wliczył w cenę oferowanego zestawu.

jak być na bieżąco.

Z reguły oprogramowanie zmieniamy znacznie częściej niż sam sprzęt. Nie znaczy to oczywiście, że programy stają się po jakimś czasie bezużyteczne. Ich producenci pracują jednak wciąż nad nowszymi wersjami, wprowadzając w nich wiele nowości i ulepszeń.
Wielu producentów, jak Microsoft czy Lotus, oferuje nowsze wersje swych produktów po niższych cenach - naturalnie pod warunkiem, że kupiliśmy poprzednią wersję danego programu.

co będzie potrzebne.

Niektóre programy bez problemu będą pracować na każdym komputerze. Zdarzaja się jednak takie, których wymagania sprzętowe są bardzo wysokie: potrzebują szybkiego procesora, odpowiednio dużej pamięci operacyjnej lub różnego rodzaju urządzeń dodatkowych, jak np. karta dźwiękowa. Z tego powodu powinniśmy sami określić, jaki sprzęt będzie niezbędny, aby interesujące nas programy mogły być na nim uruchamiane.
Na opakowaniu większości programów wyszczególnione są ich minimalne wymagania sprzętowe. Ale uwaga! Często zdarza się na przykład, że minimalna wymagana wielkość pamięci operacyjnej wynosi 8 MB, natomiast zaleca się, aby było to 16 MB. W większości przypadków okaże się, że do poprawnego działania programu rzeczywiście przyda się 16 MB.


minimalne wymagania sprzętowe programu Creative Writer:

- komputer PC z procesorem 386SX, 4 MB pamięci operacyjnej
[1. program ten z pewnością da się uruchomić na komputerze 386SX, lecz wielką niewiadomą pozostaje szybkość i komfort pracy. jeśli jednak mamy komputer z procesorem Pentium, użytkowanie programu będzie z pewnością znacznie przyjemniejsze;
2. wymagane tu 4 MB pamięci operacyjnej to minimum w momencie uruchamiania programu. w komputerze powinno jej być znacznie więcej.]

- 6 MB wolnego miejsca na dysku twardym, napęd CD-ROM i monitor VGA
[1. nie jest istotne, jak pojemny jest nasz twardy dysk. ważne jest tylko to, aby znalazło się na nim 6 MB wolnego miejsca w momencie instalowania nowego programu;
2. napęd CD-ROM jest obecnie wymagany przy większości programów;
3. monitor VGA jest w stanie wyświetlać co najmniej 256 kolorów.]

- system operacyjny Microsoft Windows 3.1 lub wyższy, mysz Microsoft Mouse lub inne zgodne z nią urządzenie wskazujące
[1. program, który da się uruchomić pod Windows 3.1, nie stwarza problemów również w systemie Windows 95;
2. każda mysz kompatybilna (zgodna) z oryginalnym MS Mouse będzie działać poprawnie.]

- karta dźwiękowa i słuchawki lub głośniki
[1. w programie tym wykorzystano zapewne syntezę mowy lub efekty dźwiękowe. aby móc usłyszeć jedno i drugie, konieczne będzie posiadanie karty dźwiękowej oraz słuchawek lub głośników.]

Darmowe oprogramowanie.

Niektórzy producenci oprogramowania sprzedają swoje produkty zgodnie z zasadą: najpierw przetestuj, potem zapłać. Mowa o oprogramowaniu określanym jako shareware, a więc o programach, które są rozprowadzane za darmo, mogą być używane przez wielu użytkowników, kopiowane i udostępniane innym. Niektóre z nich są dostępne w pełnej wersji, inne mają pewne ograniczenia; na przykład można edytować tekst, lecz brakuje możliwości drukowania.
Idea shareware'u funkcjonuje dzięki przestrzeganiu ustalonych reguł. Jeśli więc zamierzamy używać danego programu nie tylko przez krótki czas, lecz również w przyszłości, powinniśmy za niego zapłacić. Najczęściej otrzymujemy wówczas pełną wersję programu lub tylko numer kodu, który po wpisaniu umożliwia dalsze licencjonowane użytkowanie programu.

Software

Software, czyli oprogramowanie, to określenie obejmujące swym znaczeniem wszelkiego typu programy komputerowe. Każdy z nich z kolei to nic innego jak zbiór poleceń. Są one przekazywane do komputera, "mówiąc" mu, co ma uczynić z wprowadzonymi do pamięci informacjami, co powinien wyświetlić na ekranie monitora, a co wydrukować.
Oprogramowanie kopiowane jest na dysk twardy komputera z dyskietek lub płyt CD-ROM. Często już przy zakupie komputera zainstalowane jest na jego twardym dysku oprogramowanie - na przykład system operacyjny Windows.
Zanim uruchomimy jakiś program, musimy włączyć komputer i wybrać interesujący nas program. Na ekranie monitora programy reprezentowane są przez małe obrazki - ikony. Komputer odnajduje odpowiedni program na dysku, ładuje go do pamięci PC-ta i troszczy się, by można było z niego korzystać.
Skoncentrujemy się przede wszystkich na oprogramowaniu dla systemu Microsoft Windows, który obecnie zainstalowany jest na większości komputerów. Windows udostępnia graficzny interfejs użytkownika (grafika, obrazki, ikony i listy wyboru zwane menu znacznie upraszczają obsługę oprogramowania. Obraz wyświtlany na monitorze oraz wygląd wydruków opiera się w przypadku Windows na zasadzie WYSIWYG (What You See Is What You Get) - czyli to, co widzimy na ekranie, odpowiada dokładnie wydrukowi. Jeśli zaznajomimy się z podstawowymi zasadami działania Windows, bez większego proglemu będziemy mogli korzystać z niemal każdego programu dla Windows, nawet jeśli będzie to całkiem nowy program. Do wykonania wszystkich zadań, jakie sobie tylko możemy wyobrazić, istnieje odpowiedni program.




Na początek proponuję krótki przegląd najważniejszych kategorii software'u.

Grafika
Tworzenie własnych obrazków, obróbka fotografii i wiele innych rzeczy - to wszystko umożliwiają programy graficzne. Do sporządzania złożonych rysunków i projektów najlepiej nadają się programy kreślarskie i programy typu CAD. Więcej możliwości od prostych programów kreślarskich oferują programy CAD-owskie, które służą między innymi architektom i projektantom do przedstawiania trójwymiarowych obiektów.

Deskop Publishing
Broszury lub czasopisma najlepiej przygotowuje się przy użyciu programów typu Deskop Publishing. Programy DTP pozwalają na wygodne komponowanie grafiki i tekstu o zróżnicowanym liternictwie.

Programy narzędziowe
Komputery - podobnie jak inne urządzenia - muszą być "konserwowane". Do tego celu nie używa się jednak śrubokręta, lecz właśnie programów narzędziowych, które mogą ulepszyć pracę dysku twardego lub usunąć programy których nie używamy. Za pomocą programów tego typu można też na przykład tworzyć zapasowe kopie danych lub wykrywać wirusy na dyskach.

Edytor tekstu
Dzięki programom do edycji tekstu można pisać listy lub inne dokumenty. Tekst wpisywany jest za pośrednictwem klawiatury, następnie nadaje mu się pożądany układ. Wiele edytorów tekstu wyposażono w funkcję sprawdzania poprawności pisowni. Jeżeli nie ma pewności co do pisowni jakiegoś słowa, można kazać ją sprawdzić komputerowi i w razie potrzeby skorygować.

Edutainment
To sztucznie powstałe słowo składa się z fragmentów dwóch angielskich wyrazów: "kształcenie" (education) i "rozrywka" (entertainment). Zakres tematyczny programów edukacyjnych obejmuje różnorodne dziedziny nauki - jak na przykład historia czy medycyna - aż po encyklopedie i leksykony. Treść zwarta w tych programach jest kombinacją tekstów wzbogaconych w atrakcyjny sposób grafiką, efektami dźwiękowymi, animacjami, a nawet krótkimi sekwencjami filmowymi.

Bazy danych
Bazy danych przypominają szafy z aktami: służą do gromadzenia i zarządzania informacjami, jak adresy, numery telefonów czy daty urodzin. Te wszystkie dane mogą być wyszukiwane w bazie według określonych kryteriów. W ten sposób komputer może wyświetlić na monitorze na przykład nazwiska wszystkich posiadaczy określonego typu pojazdu.

Arkusze kalkulacyjne
Arkusze kalkulacyjne to programy wykorzystywane najczęściej w biznesie. W ogromnym stopniu upraszczają i automatyzują wykonywanie operacji na liczbach. Oprócz dokonywania rozmaitych wyliczeń, umożliwiają również zestawienie tabel i nadawanie im odpowiedniego wyglądu. Domowym i wydatkami wygodniej jednak zarządzać korzystając ze specjalnych programów księgowych.

Programy komunikacyjne
Coraz więcej ludzi używa komputerów do wymiany informacji z innymi użytkownikami lub komputerami. Do tego celu nadaje się wiele programów komunikacyjnych. Potrafią one automatycznie nawiązywać połączenie z komputerami na całym świecie i wyszukiwać potrzebne informacje.

Gry
Komputery służą nie tylko do pracy, lecz także do zabawy. Gry przygotowane na komputery osobiste zaskakują często zapierającą dech w piersiach grafiką i efektami dźwiękowymi.

Urządzenia wyjścia.

W skrócie:

* monitor
* drukarka
* modem
* karta dźwiękowa
* słuchawki i głośniki

Nie miałoby sensu, gdyby możliwe było jedynie wprowadzanie informacji do komputera i ich przetwarzanie, bez możliwości otrzymania wyników działania. Komputer potrafi przekazać rezultat swojej pracy do urządzenia wyjścia, takich jak monitor lub drukarka. Również karta dźwiękowa zaliczana jest do urządzeń wyjścia.
Najważniejszym urządzeniem wyjścia jest jednak monitor komputera. W przeciwieństwie do drukarki czy karty dźwiękowej, które nie muszą należeć do podstawowego wyposażenia systemu, monitor jest niezbędny. Jednak decydując się od razu na zakup komputera wraz ze wspomnianymi urządzeniami dodatkowymi możemy liczyć na ich korzystniejszą cenę.


Monitory - żaden komputer PC nie nadaje się do pracy bez monitora lub wyświetlacza. Najczęściej jest to monitor kolorowy, przypominający mały telewizor. Informacje, które są wyświetlane na ekranie monitora, pochodzą z karty graficznej w komputerze. Karta graficzna zmienia komputerowe dane w sygnał wideo, który następnie może wyświetlać monitor. W ostatnich latach jakość monitorów gwałtownie wzrosła. Podczas gdy pierwsze zestawy PC potrafiły wyświetlać tylko jednobarwne teksty, nowoczesne karty graficzne i monitory wyświetlają obraz o jakości lepszej niż w przypadku dobrych odbiorników telewizyjnych. Komputery przenośne wykorzystują płaskie ekrany wyświetlaczy, które funkcjonują na zasadzie podobnej do wyświetlaczy kalkulatorów. Różnica polega na tym, że na ekranach tych komputerów można wyświetlać nie tylko cyfry i litery, lecz także grafikę. Oprócz monitorów kolorowych, które są dość drogie, na rynku wciąż można spotkać modele czarno-białe.

Drukarki - spełniają podobną rolę, jak monitory - tyle tylko, że tak tekst, jak i grafika pojawiają się nie na ekranie, lecz na papierze. Cały proces wygląda więc bardzo podobnie: informacje, które mają się pojawiać na papierze, wysyłane są z komputera do karty drukarki. Tam zostają zamienione w obraz strony, który następnie poprzez drukarkę trafia na papier. Do zastosowań domowych nadaje się albo drukarka atramentowa, albo laserowa. Drukarki atramentowe są tańsze, lecz jednocześnie wolniejsze niż drukarki laserowe. Oba typy zapewniają jednak dość wysoką jakość druku, a najlepsze modele nawet zbliżoną do jakości czasopism.
Zasada działania drukarek atramentowych polega na wytryskiwaniu maleńkich kropel atramentu na papier, przy czym wszystko to odbywa się praktycznie bezgłośnie. Niektóre modele umożliwiają kolorowe wydruki. Drukarki laserowe funkcjonują na zasadzie zbliżonej do kserokopiarki. Strumień lasera zaznacza obraz na metalowym bębnie. W miejscach tych pozostaje sproszkowany atrament, czyli toner. Następnie do bębna dociskany jest papier, z którym toner wiąże się pod wpływem wysokiej temperatury.
Drukarki laserowe - wśród których dostępne są też modele drukujące w kolorze - gwarantują najwyższą jakość i nadają się przede wszystkim do zastosowań graficznych i przygotowywania profesjonalnych publikacji. Zapewniana przez nie wyższa jakość ma również swoją cenę.
Różnice pomiędzy różnymi modelami drukarek laserowych dotyczą przede wszystkim szybkości drukowania, mierzonej w stronach na minutę. Najwolniejsze z nich drukują około 4 stron na minutę. Za szybkie natomiast uważa się te, które są w stanie wydrukować ponad 8 stron w ciągu minuty.
Zarówno w przypadku drukarek atramentowych, jak i laserowych warto zdecydować się na produkty firmy Hewlett-Packard ( w skrócie HP) lub modele zgodnie z nimi, ponieważ zapewniają one bezproblemową współpracę z większością oprogramowania.

Karty dźwiękowe - za pomocą których możemy rejestrować dźwięk i muzykę, mogą również służyć jako urządzenie odtwarzające. Jeżeli do komputera podłączy się parę głośników, można uzyskać dźwięk o jakości CD. Dźwięk i muzyka używane są w grach komputerowych oraz w programach edukacyjnych. Ponadto wiele programów wydaje dźwięki ostrzegawcze, które w przypadkach zagrożenia można usłyszeć w podłączonych do komputera głośniczkach.

Słuchawki i głośniki - sama karta dźwiękowa nie umożliwia jeszcze słuchania muzyki. Bez odpowiednich urządzeń wyjścia, takich jak słuchawki czy głośniki, nie wyda przecież z siebie ani jednego dźwięku. Jeżeli mamy jakieś słuchawki, możemy je podłączyć z tyłu obudowy komputera. Kto jednak woli dźwięk płynący z głośników, może sobie wybrać dowolny zestaw z bogatej oferty dostępnej na rynku.



PRZETWARZANIE
Każda z informacji przetwarzana jest przez wykonywany program i przez procesor komputera. Program odpowiada za to, co dzieje się z przetwarzanymi danymi. I tak na przykład za pomocą edytora tekstu nie jest możliwe retuszowanie grafiki, lecz wyłącznie edycja tekstu.
Wybierać można spośród najróżniejszych programów. Ich spektrum rozciąga się od aplikacji do obróbki grafiki, poprzez edytory tekstu, aż po programy wspomagające tworzenie muzyki na syntezatorze przy współudziale komputera.

Urządzenia wejścia.

W skrócie:
* klawiatura
* mysz
* karta dźwiękowa
* aparat cyfrowy
* rzeczywistość wirtualna
* karta TV/Video
* skaner
* modem

Pracę komputera można podzielić na trzy etapy: wprowadzanie danych, ich przetwarzanie i wyprowadzanie wyników. Za pomocą urządzeń wejścia, takich jak klawiatura czy mysz, dane i polecenia są przekazywane do komputera. Polecenia informują komputer o tym, co powinien zrobić z wprowadzonymi danymi.
Procesor i oprogramowanie komputera przetwarzają dane, a efekt tej pracy jest zwracany w postaci obrazu na ekranie monitora lub wydruku na drukarce.
Właściwie pracę komputera można by porównać do funkcjonowania pralki. Na początku zostaje ona wypełniona wodą, brudnymi ubraniami i proszkiem do prania (wprowadzanie danych). Następnie nastawia się odpowiedni program i rozpoczyna się pranie (przetwarzanie danych). Na koniec zaś wyjmujemy czyste ubrania z bębna pralki (zwracanie danych).
Urządzeń, za pomocą których możemy wprowadzać do komputera, jest bardzo wiele. Oprócz myszy i klawiatury można wykorzystać modemy, skanery, kamery cyfrowe oraz muzyczne keyboardy. Za urządzenie wejścia może posłużyć praktycznie wszystko, co jest w stanie odbierać informacje z zewnątrz, a następnie przetwarzać je do postaci danych, które będą zrozumiałe dla komputera. Zanim informacje trafią do PC-ta, zawsze muszą zostać wcześniej przetworzone przez jakieś urządzenie wejścia.


Klawiatura i mysz - dane i polecenia przekazywane do komputera najczęściej za pomocą klawiatury i myszki. Klawiatura pozwala na wpisywanie tekstu i liczb. Klawisze specjalne służą do przekazywania poleceń lub do sterowania czynnościami na ekranie monitora. Zamiast klawiatury wygodniej jest posługiwać się myszką: za jej pośrednictwem przesuwamy na ekranie monitora małą strzałkę (kursor myszy), określając jakie operacje chcemy wykonać.

Karty dźwiękowe - służą do konwersji dźwięku (pochodzącego z płyt CD, urządzeń hi-fi, czy też mikrofonów) do postaci danych, które może przetwarząc komputer. Podobnie, jak odtwarzacz płyt kompaktowych, tak i karty dźwiękowe są w stanie odtwarzać przez głośniki dźwięk zapisany w postaci zer i jedynek. Konwersji dokonywanej przez karty dźwiękowe może być również poddawana muzyka pochodząca z syntezatorów i klawiatur MIDI.MIDI (Musical Instruments Digital Interface) to standard opracowany dla elektronicznych instrumentów muzycznych. Wystarczy więc karta dźwiękowa zainstalowana w komputerze i klawiatura MIDI - a już mamy w naszych czterech ścianach całą orkiestrę.

Skaner - to co karty dźwiękowe dokonują z dźwiękiem, skanery robią z obrazkami: przekształcają optyczne informacje na komputerowe dane. Skaner - podobnie jak kserokopiarka - za pomocą czujników bada kolory i jasność odczytywanego obrazu. Po przekazaniu informacji o obrazie do komputera można je w dowolny sposób modyfikować, tworząc na ekranie monitora zupełnie nowe obrazki.

Aparaty cyfrowe - nie potrzebują filmu fotograficznego. Obraz, który do nich trafia, zapisywany jest natychmiast w postaci cyfrowej. Po podłączeniu takiego aparatu do komputera, wszystkie obrazy mogą zostać przeniesione do PC-ta i wyświetlone na ekranie monitora.

Wirtualna rzeczywistość - Istnieją też urządzenia, które przekształcają do postaci danych komputerowych ruch ciała człowieka. Specjalne rękawice, hełmy, czy inne czujniki przytwierdzone do ciała przesyłają do PC-ta informacje o ruchu, co natychmiast znajduje odbicie na ekranie monitora. Te specjalistyczne urządzenia wykorzystywane są najczęściej w określonego typu grach komputerowych.

TV I Video - obraz telewizyjny lub nagrany na taśmie wideo również może trafić do komputera. Służą do tego specjalne karty rozszerzeń, które między innymi umożliwiają oglądanie obrazu TV na ekranie, odtwarzanie płyt Video-CD bądź też tworzenie własnych filmów wideo.

Joysticki - tak jak myszki, pomagają w przemieszczaniu kursora na ekranie monitora. Jednak w przeciwieństwie do myszy, korzysta się z nich najczęściej w grach komputerowych i symulatorach lotu, czyli programach symulujących pilotowanie samolotu.

Inne komputery - urządzeniem wejścia może być również inny komputer. W niejednym biurze działają dziś sieci łączące ze sobą wiele komputerów. Dzięki takim sieciom możliwe jest przekazywanie informacji pomiędzy poszczególnymi komputerami, a nawet sterowanie za pomocą jednego komputera, działaniem innego, który również podłączony jest do sieci. Modem pozwala na utworzenie połączenia między dwoma komputerami za pośrednictwem linii telefonicznych. W ten sposób możliwa staje się wymiana informacji pomiędzy komputerami znajdującymi się w dowolnej odległości od siebie. Na takiej właśnie zasadzie funkcjonuje Internet, sieć ta korzysta z linii telefonicznych do tworzenia połączeń pomiędzy komputerami na całym świecie. W zasadzie więc, za pomoca Internetu, możemy otrzymać każdą informację, jakiej sobie tylko zażyczymy - i to siedząc wygodnie w domowym fotelu przed ekranem komputera.

Z.

• Za

zabezpieczanie danych - to używanie różnych środków i metod w celu ochrony posiadanych informacji. Dotyczy to z jednej strony zabezpieczenia przed utratą wskutek awarii sprzętu czy błędów w programach - do tego jedynym skutecznym sposobem jest systematyczne tworzenie kopii bezpieczeństwa najistotniejszych danych, a z drugiej ochrony przed dostępem osób niepowołanych - do tego celu służą specjalne programy kodujące dane, zamykające dostęp do dysku lub wybranych katalogów. Ponadto każdy komputer jest wyposażony w funkcję ochrony hasłem dostępu do całego systemu; dzięki temu bez znajomości hasła nie jest możliwe uruchomienie komputera.

zabezpieczenie przed kopiowaniem - producenci oprogramowania używają różnych metod zabezpieczania swych produktów przed nielegalnym kopiowaniem. Najczęstszym środkiem jest numer licencji, który należy podać w trakcie instalacji, aby mogła być ona kontynuowana. W przypadku programów rozprowadzanych na CD-ROM-ach zwykle stosuje się zabezpieczenie polegające na tym, że aby można było uruchomić program, w napędzie musi się znajdować dysk CD. Nie jest to co prawda stuprocentowe zabezpieczenie, lecz skopiowanie dysku CD jest dość kłopotliwe dla większości użytkowników. Wielu grom z kolei towarzyszy obszerna instrukcja obsługi, natomiast w samym programie na kolejnych poziomach pojawia się żądanie wpisania konkretnego słowa znajdującego się na danej stronie i w wybranym wierszu. Jeszcze inne programy są sprzedawane w wersji instalacyjnej, która pozwala na przeprowadzenie jednej tylko instalacji. Poza tym wiele nowych komputerów sprzedaje się z zainstalowanym już oprogramowaniem - tak więc ani jego skopiowanie, ani tym bardziej ponowna instalacja na innym komputerze nie jest już możliwa.

zadanie - zadaniem (ang. "task") są w Windows wszystkie uruchamiane programy i niektóre ich funkcje. Systemy wielozadaniowe jak Windows umożliwiają jednoczesną pracę wielu programów, a więc równoczesne wykonywaniu przez komputer kilku zadań. Dzięki temu wykonywanie zadań odbywa się równolegle, a użytkownik zachowuje możliwość przełączania się w każdej chwili do wybranego programu. Może mieć to na przykład miejsce w sytuacji, gdy z edytora tekstu drukujemy dłuższy dokument, a w tym czasie chcieliabyśmy się zająć wprowadzaniem nowych informacji w bazie danych.

zakładka - to rodzaj zaznaczenia w tekście dokumentu tworzonego w edytorze tekstu. Za pomocą zakładek zaznaczamy w edytorach tekstu wybrane miejsca, fragmenty tekstu i elementy graficzne, dzięki czemu - co jest szczególnie przydatne w przypadku dłuższych dokumentów - formułując odpowiednie polecenia możemy błyskawicznie odnajdywać zaznaczone miejsca.

zamykanie - kiedy dokonujemy edycji jakiegoś dokumentu (tekstowego, arkusza kalkulacyjnego, graficznego czy bazy danych), zawierający go plik jest otwarty. Otwarty plik to taki, którego zawartość została załadowana z twardego dysku do pamięci operacyjnej. Aby zbiór taki ponownie zachować na dysku, należy go zapisać i zamknąć. Podczas zamykania załadowana zawartość pliku jest z powrotem przenoszona z pamięci RAM na dysk twardy komputera. Zamykanie dokumentów i programów jest szczególnie istotne przed wyjściem z Windows, ponieważ jeśli się tego nie zrobi, pliki programów lub dokumentów mogą ulec uszkodzeniu.

zapisująco-odczytująca głowica - to bardzo ważny element dysków twardych i napędów dyskietek. Spełnia ona podobne zadanie, co głowica w magnetofonie odczytująca i zapisująca dźwięk na taśmie magnetycznej. Tu różnica polega na tym, że odczyt i zapis dotyczy danych komputerowych, a nie ścieżek dźwiękowych. Głowica jest niezwykle wrażliwa na wstrząsy mechaniczne. Z tego powodu na czas transportu należy ją zaparkować, czyli przenieść w specjalny - bezpieczny - obszar dysku. Nowsze modele dysków twardych są wyposażone w mechanizm automatycznego parkowania głowicy zapisująco-odczytującej. O wrażliwości głowicy należy jednak również pamiętać w czasie pracy komputera - wówczas talerze dysku twardego obracają się z dużą prędkością i każdy wstrząs może spowodować uderzenie głowicy o powierzchnię dysku i w efekcie jej uszkodzenie. Jeśli więc zamierzamy przenieść komputer, najpierw należy go wyłączyć.

zapisywanie - w trakcie zapisywania pliki są zachowywane na dysku twardym lub innym nośniku danych. Komputer przenosi wówczas zawartość zbioru z pamięci operacyjnej (RAM) do trwałej pamięci dyskowej. W przeciwieństwie do pamięci operacyjnej informacje zachowane na dysku twardym pozostają także po wyłączeniu komputera.

zarządzanie energią - pojęcie zarządzania energią stało się w ostatnim czasie niezwykle modne ze względu na rosnące potrzeby oszczędzania energii. Dotyczy ono wszelkiego typu środków i metod mających na celu zmniejszenie poboru prądu przez urządzenia podłączane do komputera i stanowiące jego elementy składowe, a więc monitory, drukarki, dyski twarde itd. Zarządzanie energią polega na częściowym lub całkowitym wyłączeniu na pewnien czas danego urządzenia, gdy nie jest ono wykorzystywane. W przypadku monitora może się to odbywać stopniowo, przy czym z każdym stopniem redukcja pobieranego prądu jest zwiększana.

zasilacz - zasilacz komputera dostarcza prądu do wszystkich jego komponentów: płyty głównej, dysku twardego, klawiatury, myszy i kart rozszerzeń - naturalnie o odpowiednim napięciu. Przy zakupie peceta warto więc zwrócić uwagę, by zasilacz nie miał mniejszej mocy niż 200 W. W przeciwnym razie zasilanie tak wielu urządzeń elektrycznych może się okazać niewystarczające.

zasoby systemu - dzięki stanowi zasobów systemu wiemy, w jakim stopniu jest wykorzystywany nasz komputer. Przede wszystkim chodzi o obciążenie pamięci operacyjnej oraz wykorzystanie karty graficznej i innych elementów systemu.

zawieszenie - programy zawierają się, kiedy w trakcie ich wykonywania wystąpi błąd. Na ekranie monitora jest wówczas wyświetlany komunikat o błędzie, który informuje, czy zawieszenie miało charakter programowy, czy sprzętowy. Jedynie usunięcie błędu umożliwia dalszą pracę.

zaznaczanie - zaznaczanie dowolnego fragmentu tekstu, grafiki lub innego typu danych zapisanych w postaci dokumentu. Zaznaczone obiekty można następnie kopiować, przenosić, wycinać i usuwać.

• Zg

zgodny z IBM - relikt epoki rozkwitu kompouterów osobistych wyposażonych w system operacyjny DOS, którym ton nadawał produkt firmy IBM. Inni producenci musieli się podporządkować i zachować zgodność z komputerem IBM, aby i ich modele mogły się sprzedawać. Z czasem jednak wśród producentów procesorów zaczął przewodzić Intel, a w dziedzinie oprogramowania firma Microsoft, która opracowała Windows - system operacyjny bazujący na graficznym interfejsie użytkownika. Obecnie określenie "zgodny z IBM" powinno raczej brzmieć "zgodny z procesorem Intel". Na komputerach tego typu możliwe jest uruchamianie systemów operacyjnych Windows, DOS, OS/2 i Linux. W wielu publikacjach wyrażenie "zgodny z IBM" traktowane jest jako synonim określenia "zgodny z Windows".

• Zi

zimny start - ponowne uruchomienie komputera po uprzednim jego wyłączeniu przy użyciu wyłącznika sieciowego lub przycisku Reset. Natomiast ponowne uruchomienie peceta za pomocą odpowiedniej kombinacji klawiszy określane jest mianem gorącego startu.

zaintegrowane pakiety oprogramowania - zintegrowane pakiety oprogramowania cieszyły się wielką popularnością w latach 80-tych - przede wszystkim ze względu na fakt, iż skupiały w sobie najbardziej niezbędne narzędzia: edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, bazę danych i moduł do rysowania. Obecnie te same funkcje, choć w nieco bardziej ograniczonym stopniu, oferuje nawet sam edytor tekstu - jak na przykład Microsoft Word. Mimo to wielu użytkowników nadal używa zintegrowanych pakietów biurowych typu Microsoft Works, Microsoft Office czy Corel Suite. Works ma niezbyt wygórowane wymagania sprzętowe, dzięki czemu nadaje się do pracy na notebooku, natomiast dwa pozostałe pakiety oferują kompletną obsługę wszelkich prac związanych z prowadzeniem biura.

zipowanie - polega na zmniejszaniu objętości plików za pomocą programu kompresującego. Innym określeniem zipowania jest pakowanie lub kompresja.

• Zm

zmiana nazwy - W Windows zmienianie nazw plików i folderów jest niezwykle proste. Służy do tego prawy przycisk myszy. Po kliknięciu nim nazwy obiektu z menu kontekstowego wybieramy polecenie Zmień nazwę i w podświetlonym polu nazwy wpisujemy nowy tekst.

• Zn

znacznik - pozwala na bezpośrednie przechodzenie do oznaczonego wcześniej miejsca w tekście. Programiści często używają znaczników do zaznaczania pozycji docelowych dla poleceń typu Idź do.

znak zachęty DOS-a - po znaku zachęty DOS-a np. "C:|>", pojawiającym się w wierszu poleceń systemu, użytkownik wpisuje komendy wraz z parametrami.

zrzut ekranu - zrzut ekranowy, określany też jako screenshot, to obraz graficzny przechwycony z ekranu monitora. Aby otrzymać obraz zawartości ekranu Windows, wystarczy nacisnąć klawisz PrintScreen, a następnie otworzyć program, w którym chcemy umieścić obraz (na przykład edytor tekstu) i nacisnąć klawisze Ctrl+V.

Y.

• Ya

Yahoo - serwis służący do wyszukiwania informacji w Internecie.

• Ym

Ymodem - kolejny rodzaj protokołu transmisji informacji. Został opracowany na bazie protokołu Xmodem - z tego względu pozwala na znacznie szybsze przesyłanie danych w trybie online.

X.

• Xm

Xmodem - protokół transferu informacji. Jeśli na przykład skrzynka poczty elektronicznej żąda takiego, a nie innego rodzaju protokołu - na przykład Xmodem - użytkownik musi się dostosować i ustawić dla swego modemu taki właśnie protokół.

W.

• Wa

WAN - skrót od "Wide Area Network". Są to sieci bazujące na połączeniach telefonicznych. W sieci WAN są wyposażane wielkie firmy, których pracownicy przesyłają między sobą na duże odległości wiadomości i dokumenty.

wavetable - metoda uzyskiwania dźwięku na komputerze osobistym. Polega ona na zapisaniu oryginalnych brzmień prawdziwych instrumentów. Dzięki temu uzyskiwany w ten sposób dźwięk brzmi znacznie lepiej niż podobny generowany w sposób sztuczny. Układy wavetable znajdują się zwykle na kartach dźwiękowych.

• Wc

wcięcie - jeden z formatów akapitowych w edytorze tekstu lub programie do składu tekstu. Wcięcie to wsunięcie z lewej lub prawej strony całego akapitu lub tylko jego pierwszego wiersza w głąb strony - a więc zwiększenie w danym miejscu szerokości marginesu. Najczęściej oznacza początek nowego akapitu. Wcięcia mogą mieć wartość dodatnią - jak opisane powyżej, oraz ujemne - w ich przypadku tekst akapitu zostaje wysunięty w obszar marginesu. Wcięcia używa się również do tworzenia wyliczeń i wyróżnień, dzięki czemu stają się one bardziej przejrzyste i czytelne. W edytorze tekstu Word wcięcie uzyskujemy przez wywołanie polecenia menu Format / Akapit i wprowadzenie odpowiednich wartości w polach sekcji Wcięcia.

• We

wejścia urządzenia - służą do wprowadzania informacji do pamięci komputera. Najczęściej wykorzystuje się do tego klawiaturę, myszkę, joystick i skaner.

wewnętrzne rozszerzenia - wszystko, co znajduje się na kartach rozszerzeń i służy do zwiększanai wyposażenia komputera osobistego. Najczęściej mamy przy tym do wyboru urządzenie wewnętrzne, a więc takie, które umieszczamy wewnątrz obudowy peceta, i zewnętrzne, czyli podłączane za pomocą specjalnego kabla do jednego z portów znajdujących się z tyłu obudowy komputera. Urządzenia zewnętrzne z reguły są droższe. Z kolei w celu podłączenia urządzenia wewnętrznego musimy mieć w komputerze odpowiedniego typu gniazdo.

• Wi

wiadomość - w języku angielskim "message" lub e-mail, czyli wiadomość przesyłana za pośrednictwem poczty elektronicznej.

wideo karta - za pomocą karty wideo możliwa jest digitalizacja filmów wideo w celu poddania ich dalszej obróbce przy użyciu komputera.

wielodostępny system - komputer z przyłączonymi terminalami, umożliwiający jednoczesną pracę wielu użytkowników. Komputery wielodostępne są najczęściej wyposażone w specjalne systemy operacyjne. Ostatnim osiągnięciem w tej dziedzinie jest model NC, który znalazł zastosowanie w Internecie.

wielofunkcyjna karta - karta umieszczana zwykle we wnętrzu komputera, rozszerzająca jego możliwości jednocześnie kilkoma różnymi funkcjami.

wieloprocesorowy system - komputer z płytą główną dostosowaną do pracy z kilkoma procesorami jednocześnie. Dzięki użyciu kilku procesorów praca odbywa się odpowiednio szybciej. W takim przypadku pamięć operacyjna jest dzielona na obszary - każdy przeznaczony dla oddzielnego procesora. Z rodziny procesorów Pentium jedynym, który umożliwia wieloprocesorowy tryb pracy, jest Pentium Pro.

wielowątkowość - określana z języka angielskiego również jako "multithreading", pozwala na jednoczesne wykonywanie przez procesor kilku zadań. Oczywiście tryb ten nie nadaje się do pracy z wieloma zwykłymi programami, lecz służy przede wszystkim do umożliwienia tymczasowego wykonywania różnych zadań przez system operacyjny - w tle, to znaczy bez zakłócania pracy uruchomionych w tym czasie programów użytkownika. Zazwyczaj jest to przyjmowanie danych za pośrednictwem modemu, odbieranie informacji wpisywanych za pomocą klawiatury lub wyświetlanie dodatkowych komunikatów.

wielozadaniowość - określana jako "multitasking", umożliwia pozornie jednoczesne wykonywanie wielu zadań (programów) w tym samym czasie. Aby to było możliwe, wydajność procesora zostaje znacznie obniżona - jego czas obliczeniowy jest bowiem przydzielany kilku wykonywanym zadaniom. Niestety operacje przeprowadzane "jednocześnie" przez procesor nie mogą się ze sobą pokrywać. W praktyce wygląda to więc tak, że są one wykonywane kolejno po kawałku - w przypadku bardzo szybkiego procesora powstaje wówczas wrażenie, że wszystkie procesory odbywają się jednocześnie, gdyż przerwy między wykonywaniem kolejnych ich części są niemal niezauważalne. Obecnie stosowana wielozadaniowość nadal pozostawia wiele do życzenia - czasy oczekiwania są dość długie, zwłaszcza w przypadku połączenia w trybie online.

wielozadaniowy system operacyjny - system operacyjny umożliwiający pozornie jednoczesne wykonywanie wielu zadań (programów). W rzeczywistości system przełącza się w krótkich odstępach czasu między załadowanymi do pamięci operacyjnej programami. Dzięki temu programy te są wykonywane "jednocześnie". Wadą takiego rozwiązania jest jednak znaczny spadek wydajności systemu. Przykładem wielozadaniowego systemu operacyjnego jest Windows.

wiersza złamanie - oznacza przeniesieniu tekstu do następnej linijki. Edytory tekstu wprowadzają złamanie wiersza w sposób automatyczny. Ponadto użytkownik sam może go wprowadzić - zwykle przy użyciu klawisza Enter.

WIN.INI - plik inicjalizacyjny systemu Windows służący do zarządzania nie tylko jego podstawowymi ustawieniami, ale także odnoszącymi się do zainstalowanych w nim programów. WIN.INI jest automatycznie uzupełniany nowymi informacjami podczas niemal każdej instalacji programu w Windows. Jego zawartość można również edytować za pomocą dowolnego edytora tekstu.

Windows - system operacyjny bazujący na oknach, w których są wyświetlane uruchamiane w nim programy. Technika ta w ogromnym stopniu ułatwia pracę z programami: po ich wystartowaniu pojawia się okno udostępniające paski narzędzi z ich funkcjami, obszar roboczy i pasek poleceń menu. W przeciwieństwie do takiej organizacji interfejsu użytkownika na przykład w DOS-ie konieczne jest wpisywanie każdego polecenia ręcznie w wierszu poleceń. Ponadto trzeba też dopisywać odpowiednie parametry, aby wprowadzona komenda wywołała właściwy skutek.

Windows 95 - jeden z najczęściej stosowanych obecnie systemów operacyjnych przeznaczonych do pracy na komputerach osobistych. Windows 95 znacznie różni się od swoich poprzednich wersji - 3.1 i 3.11. Jest wyposażony w całkowicie zmieniony interfejs użytkownika, wiele dodatkowych funkcji i nowe narzędzia. Poza tym obsługuje wielozadaniowość (multitasking) w pełnym tego słowa znaczeniu - a więc uruchamianie kilku programów jeden po drugim i jednoczesną ich pracę "w tle". Optymalna praca jest jednak zapewniona tylko wtedy, gdy program został napisany specjalnie dla tego 32-bitowego systemu operacyjnego.

Windows for Workgroups - starsza sieciowa wersja Windows nazwana została Windows for Workgroups 3.11. Umożliwia ona połączenie wielu komputerów osobistych w sieć.

Windows NT - NT to skrót od "New Technology". Windows NT w swej najnowszej wersji 4.0 uznawany jest za bardzo stabilny system operacyjny. Z tego powodu najczęściej jest on wykorzystywany w większych środowiskach sieciowych - w gospodarce i zarządzaniu. Choć wersja ta została opracowana specjalnie do zastosowań sieciowych, oczywiście może być również używana przez prywatnych użytkowników ze względu na jego wysokie wymagania sprzętowe.

Winscok - to specjalne oprogramowanie przeznaczone do pracy w środowisku Windows. Służy ono do sterowania przeprowadzanym transferem danych za pośrednictwem Internetu. Za organizowanie do niego dostępu odpowiedzialne sa umieszczone w nim oddzielne moduły pracujące jako samodzielne programy Winsock. Software ten jest standardowo dostarczany z większością programów służących do obsługi dostępu do Internetu.

wirus - wirusy komputerowe to najczęściej niezwykle niebezpieczne programy ukrywające się na dysku lub dyskietkach. Tak jak prawdziwe wirusy programy te potrafią się rozmnażać - czynią to w momencie, gdy znajdą się w sąsiedztwie nie zarażonego obszaru. Wirus komputerowy dołącza się w sposób niezauważalny dla użytkownika do plików programów zainstalowanych na dysku twardym i czeka na moment, w którym będzie mógł przenieść swoją kopię na inny plik. W ten sposób wirusy komputerowe przenoszą się także za pośrednictwem sieci. Głównym przeznaczeniem wirusów jest wykonywanie określonych czynności. Najmniej szkodliwe powodują wyświetlanie na ekranie monitora zabawnych komunikatów lub odgrywanie prostych melodii. Bardziej złośliwe usuwają najważniejsze pliki systemowe, dokumenty utworzone w edytorach tekstu, a nawet formatują całe dyski twarde.

wirusy bootsektora - odmiana niezwykle niebezpiecznych wirusów infekujących bootsektory dysku twardego. Wirusy tego rodzaju są ładowane do pamięci operacyjnej peceta w trakcie bootowania - wówczas też rozpoczynają swą niszczycielską czynność. Z tego powodu nigdy nie należy uruchamiać peceta ładując system z dyskietki, pochodzenia której nie jesteśmy w stu procentach pewni.

• Wk

wklejanie - jeśli chcemy utworzyć kopię lub po prostu przenieść jakiekolwiek obiekt w Windows, a zwłaszcza fragment dokumentu jakiegoś programu, zaznaczamy ów fragment, z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj (Ctrl+C) lub Wytnij (Ctrl+X). Następnie przechodzimy do dokumentu, do którego chcemy go przenieść i z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej (Ctrl+V). Oczywiście polecenie to może nie być dostępne we wszystkich programach. Poza tym należy również pamiętać, aby program docelowy obsługiwał format umieszczanych w nim nowych informacji.

• Wo

World Wide Web - w skrócie WWW. To określenie niekiedy używane w odniesieniu do całego Internetu. W rzeczywistości jest to jednak jedynie pewien obszar Sieci. Poza tekstami na stronach World Wide Web możliwe jest prezentowanie elementów graficznych, dźwiękowych i wideosekwencji oraz animacji komputerowych. Do surfowania w Internecie konieczne jest użycie specjalnego programu, tak zwanej przeglądarki, oraz oczywiście dostęp do Sieci.

WORM - skrót od "Write Once Read Multiple" (raz zapisz, wielokrotnie odczytaj). Dysk WORM-CD pozwala na jednokrotny zapis na nim informacji przy użyciu nagrywarki CD. Następnie mogą one być odczytywane za pomocą dowolnego napędu CD-ROM.

• Wp

wprowadzanie danych - przez wprowadzanie danych (ang. "input") rozumiemy przenoszenie informacji do pamięci komputera za pośrednictwem urządzeń wejścia, a więc: myszki, klawiatury, skanera itp. Wpisując na przykład tekst w edytorze tekstu wprowadzamy do komputera nowe dane.

• Ws

wstawiania tryb - w programach takich jak edytory tekstu rozróżniamy dwa tryby wpisywania znaków: wstawiania i zastępowania. W trybie wstawiania możliwe jest na przykład dopisywanie znaków w już wprowadzonym tekście. W takim przypadku należy umieścić kursor tekstowy w miejscu, w którym chcemy coś dopisać i wprowadzić brakujący tekst. Wówczas znaki znajdujące się na prawo od kursora tekstowego nie będą zastępowane, a jedynie przesuwane w trakcie wpisywania w prawo. W programie Word przełączanie między jednym i drugim trybem odbywa się za pomocą klawisza Insert. W wielu przypadkach praca jest możliwa jedynie w trybie wstawiania. Kiedy natomiast wpisujemy nowy tekst w trybie zastępowania, znaki tekstu znajdującego się po prawej w trakcie pisania są zastępowane znakami właśnie wprowadzanymi.

wstawianie - oprócz łączenia i osadzania obiekty w Windows mogą być też wstawiane do dokumentów. W takim przypadku powstaje kopia, która jest umieszczana w dokumencie docelowym. Windows nie tworzy jednak połączenia z oryginałem. Ponadto nie jest także możliwa późniejsza korekta wstawionego obiektu. Pozostaje jedynie możliwość usunięcia go z dokumentu, poprawienia oryginału i ponowne wstawienie go do poprzedniego dokumentu.

• Ww

WWW przeglądarka - (ang. "web browser") służy do przeszukiwania zasobów Internetu. Umożliwia dostęp do World Wide Web i innych usług internetowych. Obecnie na rynku dominują dwie przeglądarki: Microsoft Internet Explorer i Netscape Navigator.

• Wy

wygaszacz ekranu - specjalny rodzaj programu uruchamiający się podczas przerw organizowanych w trakcie pracy. Kiedy przez określony czas użytkownik nie wykonuje żadnych czynności na komputerze, następuje automatyczne wystartowanie wygaszacza ekranu, którego zadaniem jest przyciemnienie obrazu, a tym samym ochrona ekranu przed wypaleniem się. Wygaszacze ekranu zawiera również Windows.

wyjście audio - gniazdo znajduje się z tyłu obudowy komputera. Do wyjścia audko podłączane są wzmacniacz lub głośniki.

wyjściowe dane - informacje uzyskiwane z komputera za pośrednictwem urządzenia wyjścia. W ten sposób uzyskiwana jest grafika i tekst - w postaci wydruku na drukarce lub obrazu na ekranie monitora. Dane tego typu są określane jako wizualne. Dźwiękowe informacje komputer wytwarza za pośrednictwem głośników lub słuchawek.

wymiany plik - plik znajdujący się na dysku twardym. Zawiera on informacje, które w danym momencie nie mieszczą się w pamięci operacyjnej i nie są aktualnie potrzebne żadnemu programowi. Wiele programów tworzy tak zwany plik wymiany, aby w ten sposób zyskać dodatkową pamięć dla swych danych. Podobnie pracuje Windows, tworzący na dysku plik z informacjami, których w danej chwili nie potrzebuje. Dzięki temu tworzy jakby rozszerzenie pamięci operacyjnej - zależne od ilości wolnego miejsca na dysku twardym. Oczywiście im więcej informacji jest przenoszonych z pamięci RAM na dysk, tym mniejsza jest szybkość peceta - odczytywanie i zapisywanie informacji należących do uruchamianych programów na dysk jest o wiele dłuższe niż w przypadku pamięci operacyjnej.

wyrównanie - uporządkowanie elementów graficznych, tekstu i innych obiektów na ekranie monitora. Pojęcie to jest także używane w edytorach tekstu i programach DTP i odnosi się do wyrównania akapitów tekstu: do lewej strony, do prawej, do środka i do obu marginesów jednocześnie.

wyrównanie tekstu - wyrównanie tekstu do marginesów strony. Ogólnie rzecz biorąc rozróżnia się wyrównanie jednostronne - do lewego lub prawego marginesu, obustronne i do środka.

WYSIWYG - skrót od "What You See Is What You Get" - to co widać na ekranie, pojawi się również na wydruku. Technikę WYSIWYG obsługuje większość tworzonych obecnie edytorów tekstu i wszystkie programy do jednego składu. Dzięki niej już w trakcie pisania widzimy, jak nasz dokument będzie wyglądał po wydrukowaniu.

wysyłanie - to ogólne pojęcie oznaczające transmisję danych do komputera innego użytkownika. Pliki mogą być wysyłane za pośrednictwem poczty elektronicznej przy użyciu specjalnego programu lub wprost z Worda czy innego podobnego programu wyposażonego w polecenie Plik / Wyślij do.

wyszukiwanie - za pomocą odpowiedniego oprogramowania możliwe jest odnajdywanie dowolnych informacji zapisanych na dysku twardym w postaci pliku. Możliwość taką oferuje między innymi Eksplorator Windows, który ponadto potrafi wyszukiwać foldery, a także sortować je według daty lub nazwy. Z kolei edytor tekstu, jak Word, pozwalają wyszukiwać i zamieniać dowolne ciągi znaków, a nawet oznaczenia formatowania tekstu w tworzonych przy ich użyciu dokumentach. Dzięki temu błyskawicznie możem odnaleźć np. wyrazy zapisane czcionką Arial i rozmiarze 12 punktów. Programy tej klasy co Word są również wyposażone w moduł służący do wyszukiwania dokumentów znajdujących się już na dysku twardym - na podstawie ich nazwy lub zawartego w nich tekstu.

wyszukiwanie informacji - im więcej informacji mamy zapisanych na dysku twardym, tym trudniej jest odnaleźć te, które w danym momencie najbardziej nas interesują. Wykonywaniem tego zadania zajmują się wyszukiwania informacji, przeszukujące wszelkiego typu bazy danych.

wyszukiwarka internetowa - program służący do wyszukiwania informacji w World Wide Web. Monitoruje on Sieć w poszukiwaniu danych według zadanych przez użytkownika kryteriów.

wyszukujące oprogramowanie - specjalny rodzaj oprogramowania służący do efektywnego wyszukiwania informacji w bazach danych. Programy tego typu najlepiej nadają się do przeszukiwania zasobów Internetu.

wytnij i wklej - z języka angielskiego "cut and paste". Oba te pojęcia pochodzą z dziedziny DTP i programów do obróbki grafiki. Za pomocą polecenia Wytnij zaznaczony obiekt - np. fragment grafiki lub tekstu - zostaje wycięty z oryginału i skopiowany do Schowka Windows, czyli pamięci podręcznej. Dzięki komendzie polecenia Wklej zostaje umieszczony w innym miejscu. Poza tym nic nie stoi na przeszkodzie, by wycięty obiekt skopiować do innego dokumentu bądź też dokumentu utworzonego za pomocą innego programu.

V.

• Vg

VGA - skrót od "Video Graphics Array". Przestarzały standard kart graficznych. W ich przypadku najczęściej używaną rozdzielczością była 640 x 480 przy palecie barw równej 16 kolorów.

• Vi

Video for Windows - program stworzony przez firmę Microsoft służący do odtwarzania wideosekwencji na ekranie monitora komputera. Stanowi część systemu operacyjnego Windows.

Visual Basic - język oprogramowania zorientowany obiektowo. Oparty na Basicu został opracowany specjalnie na potrzeby użytkowników systemu Windows. Służy między innymi do pisania makr w programach, które go obsługują, a więc takich jak: Word, Excel i Acces.

• Vr

VRAM - skrót od "Video Random Access Memory". Jest to pamięć wideo znajdująca się z reguły w postaci układów na karcie graficznej. Jeden megabajt pamięci VRAM to obecnie absolutne minimum, jeśli pracuje się w systemie Windows 95 lub nowszym. Większość kart dysponuje dziś dwoma lub czterema megabajtami pamięci graficznej.

U.

• Un

UNIX - system operacyjny UNIX istnieje od roku 1969. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w nauce i gospodarce i jest uruchamiany głównie na bardzo szybkich komputerach. Odmianą systemu UNIX jest coraz popularniejszy Linux, który jednak jest trudniejszy w obsłudze niż Windows.

• Up

update - to aktualizacja oprogramowania, czyli zastąpienie starszej wersji nowszą.

• Ur

URL - skrót od "Uniform Resource Locator". Jest to system adresowania dokumentów w sieci World Wide Web. W Internecie możliwe jest dzięki temu przechodzenie od strony do strony - w tym celu należy jedynie kliknąć podświetlony na niebiesko ciąg znaków, a program do przeglądania stron automatycznie przeniesie nas do innego miejsca, zawierającego bardziej dokładne informacje na dany temat.

uruchomienie programu - zanim użyjemy programu, najpierw musimy go uruchomić, czyli załadować do pamięci operacyjnej komputera.

• Us

username - anglojęzyczne określenie nazwy użytkownika - stosowane w Internecie, w sieciach lokalnych i w poczcie elektronicznej.

• Ut

utrata danych - następuje w wyniku uszkodzenia, zniszczenia lub usunięcia całych plików bądź ich części. Najczęstszymi powodami utraty danych są błędy popełniane przez użytkownika oraz wady oprogramowania i sprzętowych komponentów systemu. Innym powodem utraty danych może być przenoszenie zbiorów z miejsca na miejsce w Eksploratorze Windows. Ponadto informacje są niejednokrotnie tracone także podczas przesyłania łączami telefonicznymi za pośrednictwem modemu.

• Uż

użytkowy program - lub inaczej pomocnicze to takie, które stanowią uzupełnienie systemu operacyjnego i służą do wykonywania specjalnych zadań. Mogą to być na przykład programy formatujące nośniki danych - dyskietki i dyski twarde lub defragmentujące pliki, które się na tych nośnikach znajdują.

T.

• Ta

TAB klawisz - klawisz oznaczony dwiema skierowanymi w przeciwnych kierunkach strzałkami znajdujący się po lewej stronie klawiatury. Służy on do przenoszenia kursora tekstowego do kolejnego miejsca tabulacji - najczęściej w edytorze tekstu. Za pomocą klawisza TAB tworzone są między innymi wcięcia na początku każdego akapitu. W bazach danych i arkuszach kalkulacyjnych klawisz ten służy do przechodzenia między kolejnymi polami lub komórkami.

taktowania częstotliwość - im wyższa jest częstotliwość taktowania, tym szybciej pracuje procesor komputera. Jednakże szybkość działania komputera zależy również od innych czynników, między innymi wielkości pamięci operacyjnej, a także czasu dostępu do dysku twardego.

• Te

telekomunikacja - ogólne pojęcie obejmujące swym znaczeniem przenoszenie informacji, a więc zarówno mowy, jak i grafiki i wszelkiego typu danych. Informacje są przesyłane za pośrednictwem łączy telefonicznych, drogą radiową i satelitarną.

tezaurus - w przeciwieństwie do słowników objaśniających znaczenie słów tezaurus podaje synonimy i wyrażenia pokrewne. W edytorze tekstu Word słownik synonimów jest dostępny w menu Narzędza / Tezaurus, a w Wordzie 97 w Język / Tezaurus.

• To

toner - drukarki laserowe i kserokopiarki potrzebują tonera do drukowania bądź odbijania kopii. Jest to proszek, który po podgrzaniu do odpowiedniej temperatury jest łączony z papierem. Toner jest przechowywany w specjalnym pojemniku umieszczanym w drukarkach i kserokopiarkach.

tonowe wybieranie sygnału - metoda wybierania numeru telefonu. W jej przypadku podczas wybierania generowane są dźwięki o różnej wysokości. Tonowe wybieranie numeru to metoda wykorzystywana przez nowe centrale - starsze pracują w trybie wybierania impulsowego. Jest to istotne przy pracy z modemem, który wymaga określenia, według jakiej metody ma wybierać numery.

• Tr

transfer danych - istnieją różne typy transferu danych: z jednej strony chodzi o transfer odbywający się pomiędzy poszczególnymi komponentami wewnątrz komputera, z drugiej zaś przesyłanie informacji między różnymi komputerami - za pośrednictwem sieci lub linii telefonicznych i modemu.

transferu prędkość - prędkość przesyłania danych jest mierzona w bitach na sekundę (bps). Najczęściej uzyskiwanymi wartościami są: 14 400 dla faksu oraz 33 600 dla modemu, choć najnowsze modele pozwalają na transfer z prędkością 56 000 bitów na sekundę.

TrueType czcionki - są czcionkami wektorowymi. Oznacza to, że mogą być drukowane w dowolnym rozmiarze bez utraty jakości - rezultat uzyskiwany na wydruku jest niemal taki sam jak na ekranie monitora.

• Tw

twarda spacja - jeśli w programie do składu tekstu lub w edytorze tekstu między dwoma wyrazami umieścimy zamiast zwykłej spacji znak spacji twardej, to taka para wyrazów będzie chroniona prze dpodzieleniem znakiem kónca wiersza. Znak twardej spacji stosuje się np. w zestawieniach wartości liczbowych i oznaczeń jednostek - "5000 PLN". Dzięki niemu liczba nie zostanie oddzielona od wyrazu "PLN". Jeśli więc "PLN" nie zmieści się w wierszu, zostanie przeniesiony do kolejnej linijki wraz z wyrazem "5000". W programie Microsoft Word znak twardej spacji uzyskujemy przez jednoczesne naciśnięcie klawiszy CTRL+SHIFT+SPACJA.

Ś.

• Śc

ścieżka - ścieżki zawierają informacje na temat położenia plików i programów - począwszy od litery dysku, poprzez nazwę katalogu głównego i jego podkatalogów, na nazwie folderu zawierającego dany zbiór kończąc (na przykład "C:\TEKSTY\LISTY\PRYWATNE"). Podobną funkcję spełniają ścieżki w nawigowaniu po stronach internetowych.

S.

• Sc

ScanDisk - program narzędziowy w Windows. Za jego pomocą możliwe jest sprawdzanie powierzchni nośników danych - dysków twardych, dyskietek i innych w celu odnalezienia ewentualnych błędów oraz ich naprawienia. Stąd zaleca się uruchamiać ten program od czasu do czasu. ScanDisk znajduje się w menu startowym Windows - Programy/Akcesoria/Narzędzia systemowe.

Schedule+ - program dostarczany wraz z pakietem biurowym Office firmy Microsoft służący do zarządzania i planowania czasu. Dodatkowo jest on wyposażony w moduły do nawiązywania połączeń w sieci - zarówno lokalnej, jak i za pośrednictwem modemu.

Schowek - w Schowku Windows są zapisywane dane wymieniane między różnymi programami. W momencie skopiowania nowych informacji stare zostają automatycznie usunięte ze Schowka.

• Se

sekwenser - specjalny typ oprogramowania do obróbki dźwięku, za pomocą którego możliwe jest nagrywanie na jednym nośniku danych - jak magnetofon wielościeżkowy - kilku ścieżek dźwiękowych. Sekwenser umożliwia poza tym edycję zapisanego w ten sposób dźwięku.

selekcja - w bazie danych selekcja oznacza wybór rekordów według zadanych kryteriów. Synonimem tej nazwy jest filtrowanie.

sensory - czyli czujniki, możemy je spotkać między innymi w urządzeniach skanujących. W trakcie skanowania przez dokument przebiega strumień światła. Jego odbijane promienie trafiają z kolei na światłoczułe fotokomórki - sensory - służące do digitalizacji odbieranych w ten sposób sygnałów.

serwer - serwerem określany jest komputer, za pomocą którego odbywa się centralne sterowanie plikami i programami w sieci. Informacje te są później udostępniane poszczególnym użytkownikom sieci. Za pośrednictwem serwera odbywa się również udostępnianie urządzeń sieciowych - na przykład drukarek lub skanerów.

• Sh

shareware - to specjalna forma rozpowszechniania oprogramowania - zgodnie z zasadą: najpierw wypróbuj, a potem zapłać. Programy shareware'owe są rozpowszechniane za darmo - do przetestowania, np. za pośrednictwem Internetu lub w postaci zbiorów na dyskach CD-ROM dołączanych do wielu czasopism komputerowych. Programy tego typu oferują jednak często ograniczony zestaw funkcji i narzędzi. Najczęściej jest to na przykład zablokowana funkcja drukowania. W wielu shareware'ach pojawia się też od czasu do czasu komunikat przypominający, że jest to jedynie wersja testowa - za pełną (czyli komercyjną) trzeba oczywiście zapłacić.

shortcut - angielskie określenie skrótu klawiszowego. Za pomocą skrótów klawiszowych można znacznie szybciej wywoływać polecenia i funkcje programów - używając określonych kombinacji klawiszy.

• Si

siatka - funkcja w programie graficznym pozwalająca na niezwykle precyzyjne rysowanie i nanoszenie obiektów w obszar strony edytowanego dokumentu. Przy włączonej funkcji siatki wszystkie obiekty graficzne są automatycznie przyciągane do linii siatki, które znajdują się najbliżej nich.

sieciowa karta - karta rozszerzeń, za pomocą której komputer podłączany jest do sieci.

sieciowy tryb - wiele nowych gier dysponuje specjalnych interfejsem umożliwiającym jednoczesne uczestnictwo w nich wielu graczy, których komputery podłączone są do sieci. Dzięki temu mogą oni uczestniczyć we wspólnej grze.

sieć - siecią nazywa się każdą grupę połączonych ze sobą komputerów, w każdej możliwa jest ciągła wymiana danych. Połączenie wielu komputerów jest możliwe dzięki zastosowaniu kart rozszerzeń podłączanych do wspólnej sieci.

SIMM - skrót od "Single Inline Memory Modules". Małe płytki, na których znajdują się układy pamięci operacyjnej. Ponieważ na płycie głównej znajduje się kilka gniazd przeznaczonych do zamontowania SIMM-ów, niemal zawsze istnieje możliwość rozszerzenia pamięci RAM - albo przez założenie dodatkowych modułów, albo przez wymianę istniejących na układy o większej pojemności.

skaner stacjonarny - przypomina budową i sposobem funkcjonowania kserokopiarkę. Aby zeskanować zadrukowaną kartkę papieru, umieszcza się ją na szklanej powierzchni. Następnie wzdłuż kartki przebiega promień światła. Odbite światło jest rejestrowane przez czujniki, po czym zmieniane w dane zrozumiałe dla komputera. Skanery stacjonarne są znacznie droższe od analogicznych urządzeń ręcznych i rolkowych, oferują jednak o wiele wyższą jakość zeskanowanych dokumentów.

skrolowanie - inaczej przewijanie. Podczas skrolowania obraz na ekranie monitora przesuwa się w pionie lub poziomie - za pomocą pasków przewijania. Oprócz nich można do tego użyć klawiszy kierunkowych.

skrzynka pocztowa - wolny obszar na komputerze podłączonym do sieci przydzielony konkretnej osobie. Elektroniczna skrzynka pocztowa ma własny adres i służy do przyjmowania i przechowywania wiadomości, a także oprogramowania i innego typu danych przesyłanych przez użytkowników komputerów.

• Sł

słupkowy wykres - graficzna reprezentacja danych statystycznych - na przykład pochodzących z arkusza kalkulacyjnego. Wartości tych danych są przedstawiane za pomocą pionowych lub poziomych słupków. Wykresy słupkowe są wykorzystywane do prezentowania abstrakcyjnych wartości liczbowych i procentowych, by uczynić je bardziej jasnymi i zrozumiałymi dla odbiorcy.

• Sm

smiley - buźki, zwane również śmieszkami, to forma prostego wyrażania uczuć w wiadomościach przesyłanych za pośrednictwem poczty elektronicznej. Są to zwykłe znaki wpisywane za pomocą klawiatury, które po obrócedniu kartki o 90 stopni w prawo przypominają twarz o określonym wyrazie, np. :-). Buźki są też nazywane "emoticons". Wyraz ten jest sztucznym złożeniem dwóch angielskich słów: "emotion" i "icon".

• So

software - ogólne pojęcie określające programy uruchamiane na komputerach. Do software'u należy więc zarówno system operacyjny, jak i programy użytkowe oraz pomocnicze. Z kolei elementy sprzętowe, a więc poszczególne komponenty komputera, jak i urządzenia peryferyjne (np. modem czy drukarkę) określa się jako hardware.

sortowanie - bazy danych, arkusze kalkulacyjne, a nawet edytory tekstu są zwykle wyposażone w funkcję sortowania. Służy ona do porządkowania danych według zadanych kryteriów (najczęściej alfabetycznie - na przykład według nazwiska, nazwy firmy lub zawodu).

• Sp

sprawdzanie poprawności pisowni - większość edytorów tekstu dysponuje narzędziem do sprawdzania poprawności pisowni. Są one wyposażone we własny słownik ortograficzny, zgodnie z którym sprawdzane są edytowane dokumenty. W programie Microsoft Word odpowiednie do tego narzędzie znajdziemy pod poleceniem Narzędzia/Pisownia.

• St

start (przycisk) - przycisk znajdujący się przy lewym końcu paska zadań w Windows. Możemy go rozpoznać po ikonie z logo Windows i napisie "start". Za jego pośrednictwem w Windows uruchamia się programy i otwiera dokumenty. Poza tym w Panelu sterowania można modyfikować ustawienia dotyczące całego systemu. Nowoczesne klawiatury są wyposażone w dodatkowy klawisz, którego naciśnięcie odpowiada kliknięciu przycisku Start. W ten sposób rozwinięcie menu Windows może odbywać się bezpośrednio z klawiatury.


start systemu - rozpoczyna się od uruchomienia komputera. Najczęściej w tym czasie poszczególne komponenty peceta są poddawane kontroli. Kiedy wszystkie testy zakończą się pomyślnie, a system zostanie załadowany do pamięci operacyjnej, na ekranie pojawi się komunikat o gotowości do pracy. W przypadku systemu operacyjnego Windows pojawi się również obszar roboczy - Pulpit.


startowa dyskietka - na dyskietce startowej znajdują się wszystkie programy systemu operacyjnego, które są wymagane podczas uruchamiania systemu. Dyskietka startowa, zwana również systemową, jest niezbędna w przypadku awarii dysku twardego lub błędnego zapisu w konfiguracji Windows, co może mieć miejsce na przykład w trakcie instalowania nowego programu. Dyskietkę systemową tworzy się zazwyczaj podczas instalowania Windows, choć naturalnie można to uczynić w każdym innym momencie. W tym celu należy otworzyć okno Panelu sterowania i wybrać ikonę Dodaj/Usuń programy. Następnie w wyświetlonym oknie przechodzimy do karty Dysk startowy i postępujemy zgodnie z pojawiającymi się kolejnymi instrukcjami programu.


startowy dysk - w trakcie uruchamiania komputer automatycznie szuka dysku, z którego mógłby wystartować system operacyjny. Najczęściej znajduje się on na dysku twardym oznaczonym jako C:, Jeżeli jednak w napędzie jest wówczas dyskietka startowa (systemowa), system zostanie załadowany właśnie z niej, ponieważ z reguły w pierwszej kolejności komputer poszukuje systemu w stacji dyskietek. Możemy to rozpoznać po charakterystycznym dźwięku sprawdzania napędu. Jest to o tyle przydatne, że w razie jakiejkolwiek awarii wystarczy umieścić w nim dyskietkę startową, a komputer załaduje z niej system operacyjny.


sterownik - tak określa się specjalne programy umożliwiające komunikowanie się programów z zainstalowanymi w komputerze komponentami i urządzeniami peryferyjnymi. Na przykład sterownik drukarki troszczy się o to, by na wydruku pojawiały się tekst i grafika, jakie widzimy na ekranie monitora.


sterowniki urządzeń - programy służące do sterowania komponentami komputera i pracą urządzeń peryferyjnych - karty graficznej, myszy, drukarki czy skanera. Sterowniki urządzeń tłumaczą polecenia wysyłane przez programy użytkowe do postaci zrozumiałej dla podłączonych urządzeń. Sterowniki urządzeń znajdują się zwykle w katalogu systemowym Windows. Można je rozpoznać po rozszerzeniu DRV.


stopień pisma - określa rozmiar wybraniej czcionki. Wielkość ta jest zazwyczaj podawana w punktach. W zwykłej korespondencji najczęściej używa się pisma o rozmiarze od 10 do 12 punktów.


stopka - w przeciwieństwie do przypisu, nie zawiera odniesienia do konkretnego miejsca w tekście. Używa się jej do zamieszczania numeru bieżącej strony, nazwy dokumentu lub rozdziału u dołu strony. W Wordzie treść stopki możemy zmienić po wybraniu z menu polecenia Widok/ Nagłówek i stopka.


streamer - streamery, zwane także napędami taśmowymi, to urządzenia używające kaset z taśmą magnetyczną. Służą one do zapisywania większych ilości informacji. Z tego względu znakomicie nadają się do archiwizowania danych.


strefa parkowania głowicy - jest tak określany obszar na dysku twardym, w którym ustawiana jest głowica odczytu/zapisu danych po zakończeniu pracy dysku. Odpowiedzialny jest za to mechanizm ochraniający głowicę przed uszkodzeniami (np. podczas transportu). W przypadku nowoczesnych dysków twardych parkowanie głowicy odbywa się w sposób automatyczny.


strony układ - w wielu programach użytkownik ma możliwość obejrzenia stron dokumentu w takiej postaci, w jakiej pojawi się on na wydruku. Dzięki temu możliwe jest wcześniejsze dokonanie ewentualnych przeróbek i korekt. Konsekwentne korzystanie z widoku strony pozwala zaoszczędzić wiele kartek papieru. W Wordzie opcję tę uruchamiamy poleceniem Widok/ Układ strony.


strony wysunięcie - podczas wysunięcia strony drukarka wciąga z podajnika kolejną kartkę, na której ma zostać wydrukowana strona dokumentu. Odbywa się to albo automatycznie, albo po naciśnięciu odpowiedniego przycisku na panelu drukarki.


strony złamanie - rozmieszczanie tekstu i elementów graficznych na stronach dokumentu. Złamanie strony zawiera wszystkie informacje na temat formatu zawartego na danej stronie.

strony zmiana - to miejsce w dokumencie, które oznacza koniec jednej i początek następnej strony. Kiedy na przykład w trakcie edycji dokumentu osiągnięta zostanie dolna krawędź strony, kursor tekstowy automatycznie przenoszony jest na początek następnej. Poza tym możliwe jest też rozpoczynanie edycji od nowej strony, choć poprzednia nie została jeszcze do końca wypełniona. W takim przypadku konieczne jest ręczne umieszczenie znaku końca strony. W Wordzie należy w tym celu wybrać polecenie Wstaw/Znak podziału/ Podział strony.

• Su

surfowanie - niekoniecznie musi oznaczać pływanie na desce surfingowej. Pojęcie to oznacza także zwiedzanie Internetu, a więc np. podróżowanie po stronach WWW. Do przemierzania zasobów SIeci oplatającej cały świat wystarczy modem i dostęp do Internetu.

• Sy

symulacja - naśladowanie na komputerzez złożonych czynności wykonywanych podczas sterowania jakimś urządzeniem. Do symulacji zaliczane są gry komputerowe - na przykład sportowe czy handlowe - a także symulacje lotnicze.

sysop - skrót od "System Operator". Sysop jest odpowiedzialny za techniczną obsługę komputera, BBS-u lub sieci komputerowej.

System Agent - uruchamia programy o określonym czasie. Steruje czasem rozpoczęcia archiwizacji danych oraz pracą narzędzi do sprawdzania stanu dysku twardego (np. ScanDisk). System Agent jest między innymi zawarty w pakiecie Plus! dla Windows firmy Microsoft. Po zainstalowaniu Microsoft Plus! jest on ładowany automatycznie po każdym uruchomieniu Windows.

systemowa dyskietka - to inaczej dyskietka startowa, czyli taka, na której znajdują się pliki niezbędne do załadowania systemu operacyjnego. Dyskietka startowa służy więc do uruchamiania systemu - np. w przypadku awarii dysku twardego lub przypadkowego usunięcia zapisanych na nim plików systemu. Dlatego na dyskietce systemowej umieszcza się również pomocnicze pliki służące do sprawdzania i naprawy dysków.

systemowe narzędzia - do narzędzi systemowych należą przede wszystkim programy służące do obsługi nośników danych. Drive-Space umożliwia kompresję i dekompresję danych znajdujących się na dysku twardym lub na dyskietce. Z kolei ScanDisk sprawdza, czy na ich powierzchni nie znajdują się jakieś błędy. Trzecie narzędzie, Defrag, służy do porządkowania plików zapisanych na dysku twardym - w taki sposób, by dostęp do plików i programów stał się szybszy. W Windows narzędzia systemowe mieszczą się w grupie Programy / Akcesoria / Narzędzia systemowe.

systemowe ustawienia - parametry dotyczące systemu są zapisywane w BIOS-ie. Są to między innymi wartości dotyczące daty, czsu, zainstalowanych komponentów systemu, rozmiaru pamięci operacyjnej itp.

systemowy plik - Windows korzysta z plików systemowych niezbędnych do działania całego systemu. Do plików tego typu należą między innymi zbiory o rozszerzeniu .DLL, tak zwane biblioteki systemowe. Zbiorów tych w żadnym wypadku nie należy usuwać.

• Sz

szablony - to pliki zawierające informacje umieszczane w wielu tworzonych dokumentach. Na ich bazie tworzone są nowe pliki, przejmujące ich zawartość - układ listu wraz z datą, nagłówkiem, informacjami na temat nadawcy, formułą grzecznościową i podpisem na końcu. W szablony gotowych dokumentów wyposażonych jest wiele programów, np. Word, Excel czy Access.

szeregowy port - komputer osobisty jest zwykle wyposażony w dwa porty szeregowe określane jako COM1 i COM2. Do portów tych podłącza się mysz i inne urządzenia peryferyjne - np. modem.

szachowy program - już od dawna komputerowe wersje szachów cieszą się dużą popularnością. Obecne programy tego typu bywają niezwykle rozbudowane i dysponują ogromnymi możliwościami - oferują różne poziomy trudności, podgląd kolejnych potencjalnych ruchów peceta, wybór taktyki dla komputerowego przeciwnika i wiele, wiele innych. Najlepsze z nich są nawet w stanie wygrywać z szachowymi mistrzami.

szeryfy - to krótkie kreski na końcach liter. Używa się ich również jako kryterium podziału czcionek: na szeryfowe i bezszeryfowe. Czcionki szeryfowe są bardziej czytelne - stąd są częściej stosowane w tekście głównym publikacji. Czcionki bezszeryfowe znacznie lepiej nadają się natomiast na tytuly i śródtytuły lub innego typu wyróżnienia w tekście.

sztuczna inteligencja - sztuczną inteligencję określa się w skrócie z języka angielskiego jako AI (ang. Artificial Intelligence"). To próba przeniesienia właściwości ludzkiego mózgu na programy uruchamiane na komputerach. Jest to przede wszystkim umiejętność przyswajania sobie nowych wiadomości, a więc nieustanne nabywanie informacji i właściwe ich wykorzystywanie. W praktyce szuczną inteligencję stosuje się obecnie w tworzeniu systemów ekspertowych.

szybki zapis - programy takie jak Word dla Windows dysponują specjalną funkcją umożliwiającą szybsze zapisywanie edytowanych dokumentów. Działanie tej funkcji polega na systematycznym zachowywaniu zmian dokonywanych w pliku podczas jego edycji. Aby to jednak było możliwe, musi być zaznaczona opcja szybkiego zapisu. W Wordzie znajduje się ona w grupie Narzędzia/ Opcje/Zapisywanie/ Szybkie zapisywanie.